Hoogwater in Venetië: zo werkt het

Misschien heb je wel eens gehoord over hoogwater in Venetië, oftewel acqua alta. Ik woon in het historische gedeelte van de stad en weet er dus alles van. Er wordt me ook vaak naar gevraagd tijdens mijn rondleidingen. Wat me opvalt, is dat de meeste mensen niet echt weten wat hoogwater in deze stad betekent en hoe ‘het werkt’. Daarom dit blog.

Hoogwater in Venetië

Venetië ligt in een lagune van de Adriatische zee en ligt ongeveer een meter boven zeeniveau. We hebben de laatste decennia steeds vaker last gehad van hoogwater, meestal tussen november en april. Het wordt veroorzaakt door de springvloed, de stand van de maan en de Scirocco-wind, die het water via de lagune opstuwt Venetië in. Het water komt dan omhoog vanuit de grond, door de stoeptegels en straatstenen heen. Je ziet het water letterlijk stijgen. Dat gaat heel snel, soms in een kwartier tijd. Na de piek daalt het water weer net zo snel als het komt. Het blijft dus niet een dag hoog, zoals veel mensen denken. Het gebeurt meestal in de ochtend en in de avond.

Er zijn ‘vaste tijden’ voor hoogwater, ook al klinkt dit vreemd. Het water is op z’n hoogst tussen 10.00 uur en 13.00 uur en in de avond tussen 21.00 uur en 23.00 uur. Plekken in de stad waar je tijdens die uren zonder laarzen niet kunt lopen, zijn in de middag droog. De Venetianen leven met dit fenomeen. Je weet meestal ‘s ochtends vroeg wel dat er die dag hoogwater verwacht wordt. Er gingen tot aan de nationale ramp in november 2019 ’s ochtends vroeg sirenes af om inwoners te waarschuwen. Dan wist je dat je je rubberlaarzen aan moest trekken en ook kinderen die naar school gingen, trokken hun laarzen aan. Op school gingen de laarzen dan uit en de schoenen weer aan.

Sinds 2020 hebben we een waterkeringssysteem (MOSE). Daardoor zijn de sirenes afgeschaft en hebben we een speciale app om erachter te komen of er die dag hoogwater wordt voorspeld. Het Piazza San Marco is het laagste gedeelte van de stad. Het plein heeft hoogwater als het waterpeil hoger komt dan 80 cm boven de zeespiegel. Daar zijn we aan gewend in de winter. Het San Marcoplein ging voor 2020 wel 40 keer per jaar onder water. Sinds het waterkeringssysteem bestaat hebben we er natuurlijk veel minder last van.

Overstroming 12 november 2019

Op 12 november 2019 was er hoogwater voorspeld en ongelukkig genoeg samen met de Scirocco-wind. Een zeestorm ontstond en het hoogwater bleef maar stijgen in de stad, met wild weer en vloedgolven. Met een waterpeil van 150 cm ligt 70 procent van Venetië onder water. Het waterpeil steeg die avond op 12 november naar 187 cm en overstroomde 85 procent van de stad. Een nationale ramp. De laatste keer dat het water zo hoog kwam, was in 1966, toen kwam het waterpeil tot 1m94!

Niemand was voorbereid op de ramp in 2019. Er is enorme schade geleden bij woningen, winkels, monumenten, magazijnen, bars en restaurants. Kortom: iedereen die op de begane grond woont. Alles werd overstroomd met brak water, modder en het zout dat achterbleef tast alles aan. De stad is dagen bezig geweest met het wegpompen van water uit woningen, schoonmaken en redden wat er te redden viel. Er is voor miljarden euro schade geleden. Scholen, winkels, supermarkten, bars en restaurants zijn drie dagen gesloten geweest.

Er waren veel initiatieven, mooie initiatieven. Bundelingen van kracht, goed georganiseerd. Jonge Venetianen hielpen waar ze nodig waren, de scholen waren dicht. Ze hielpen bij de vele
huizen waar het water hoog binnenstond en waar alle meubels moesten worden weggegooid, om maar een voorbeeld te noemen. Of neem de taxi’s. De taxi-chauffeurs staan hier bekend om hun onvriendelijke gedrag, maar the day after stelden zij hun taxi’s gratis beschikbaar voor iedereen die vervoer nodig had. Petje af. Wat een bundeling van kracht en solidariteit heb ik gezien.

MOSE-project

Het probleem van hoogwater bestaat al langer, maar door de veranderende klimaatsomstandigheden werd het een groot probleem. In de jaren ’90 is de staat begonnen met het MOSE-project dat Venetië zou moeten redden van de overstromingen. Het MOSE-project bestaat uit mobiele dijken, die de lagune afsluiten van de zee. In 2003 startte de bouw hiervan. In 2019 was 93 procent van de MOSE af, maar nog niet in werking. De nationale ramp vond plaats in november 2019. De MOSE is direct na de nationale ramp afgemaakt en ging eind januari 2020 in werking. En tot onze grote verrassing werkte en werkt het mobiele dijkensysteem perfect!

De MOSE heeft een experimentele fase doorgemaakt van 2020 tot 2024. In 2020 trad de MOSE voor het eerst in werking bij een zeeniveau van 1,30 meter. Dat wil zeggen dat, wanneer het zeeniveau 1 meter, 1,10 meter of 1,20 meter bedraagt, de MOSE niet in werking wordt gesteld. Net als sommige dijken in Nederland treedt het systeem pas in werking vanaf een bepaald zeeniveau. Er is dan wel sprake van hoogwater, maar niet zodanig dat het schade veroorzaakt. In 2024 werd de MOSE ingezet bij een zeeniveau van 1,20 meter.

Sinds 2025 is de definitieve fase van de MOSE in werking gegaan. Bij een zeeniveau van 1,10 meter wordt de MOSE nu ingezet. Het project werkt perfect en de Venetianen (en ik dus ook) zijn er erg blij mee. Wat er in de toekomst gebeurt weten we niet, maar het wordt nauwkeurig bijgehouden. Het ligt aan climate change en in hoeverre dit snel of sneller verandert. Voor nu zijn wij inwoners heel erg geholpen, want wij hebben eigenlijk nog weinig last van hoogwater dankzij het MOSE systeem. Het water komt niet meer zo hoog en alleen voor de lagere gedeeltes in de stad heb je nog je laarzen nodig. En dat is natuurlijk ideaal voor de inwoners van Venetië!